سکندر چو ز آلایش جهل پاک

شد از علم یونانیان بهره ناک

ز ناسازی روزگار شموس

نگونسار شد دولت فیلقوس

درین شش جهت کارگاه خیال

مزاجش بگشت از حد اعتدال

درین وحشت آباد پر قال و قیل

به گوش آمدش بانگ طبل رحیل

فرستاد پیش ارسطو کسی

ستایشگری کرد با او بسی

بدو گفت کای کوه فر و شکوه

سردین پرستان دانش پژوه

مرا بازوی عمر سستی گرفت

تنم کسوت نادرستی گرفت

بیا زود همراه شاگرد خویش

پذیرنده کرد و ناکرد خویش

که بر کار عمر اعتمادی نماند

وز این بند امید گشادی نماند

کمین کرد بر جان کمند اجل

به سر برد میدان سمند امل

ارسطو چو زین قصه آگاه شد

به آن قبله ملک همراه شد

رخ آورد در خدمت فیلقوس

سرافراخت از دولت پایبوس

ملک فیلقوس آن شه سرفراز

به روی سکندر چو شد دیده باز

حکیمان آن ناحیت را بخواند

طفیل سکندر به مجلس نشاند

بفرمود تا از پی آزمون

بپرسندش از مشکلات فنون

ز هر نکته کردند او را سؤال

برون آمد از عهده قیل و قال

به انصاف گردن برافراشتند

به تحسین او بانگ برداشتند

که شاها سکندر همه بخردیست

دلش روشن از پرتو ایزدیست

نمانده ست هیچ آرزو در دلش

که نبود ز دانشوری حاصلش

بر آن کس هزار آفرین بیش باد

که بر وی در گنج حکمت گشاد

جهان را ز بی حکمتی نیست بیم

چو باشد در او حاکم اینسان حکیم

ز حکمت نزاید به جز عدل و داد

ز حکمت چه امکان ظلم و فساد

چو شد واقف حال او فیلقوس

بر اهل ممالک چه روم و چه روس

دگرباره دادش به شاهی رواج

بدو کرد تسلیم اورنگ و تاج

همه سرکشان خاک راهش شدند

سلاح آوران سپاهش شدند

وز آن پس در آن پیر حکمت شناس

رخ آورد و کرد این مراد التماس

که ای گنج حکمت قلم تیز کن

خردنامه ای از نو انگیز کن

که اسرار شاهی بدان در بود

قلاووز راه سکندر بود

به هر کار کآرد درین عرصه روی

نخستین از آنجا شود بهره جوی

گر آن کار باشد به وفق خرد

به پای کفایت بدان پی برد

وگرنه بدارد ازان کار دست

کند بر سریر فراغت نشست

ارسطو چو بشنید آن سر نغز

تهی خامه را داد از اندیشه مغز

به نام خدای اول آغاز کرد

وز آن پس خردنامه ای ساز کرد

همه شرح حکم الهی در او

همه بسط دستور شاهی در او

سراسر صلاح معاد و معاش

ز بدکاری مفسدان دور باش

چو آن طرفه نامه به عنوان رسید

تک و پوی خامه به پایان رسید

دل فیلقوس از غم آزاد شد

وز آن خوش رقم خاطرش شاد شد

برآمد ز وی همره جان دمی

وز آن دم به خون غرقه شد عالمی

ازین غم دلی کو زبون نیست نیست

ز تیغ اجل غرق خون نیست نیست

خردمند را زان جگر خون بود

که هر لحظه گیتی دگرگون بود

گهی مرگ باشد گهی زندگی

گهی پادشاهی گهی بندگی

پدر را کند جا به تخته ز تخت

پسر را کند زان جگر لخت لخت

پسر را برد از قبا در کفن

پدر را زند چاک در پیرهن

خوش آن زیرک مغز بین زیر پوست

که از مرگ هر کس چه دشمن چه دوست

نیارد به دل جز غم خویشتن

ندارد به جز ماتم خویشتن

نه از مردن خصم خرم شود

نه از ماتم دوست در هم شود

بود از غم خویش دردیش خاص

که از دشمن و دوست باشد خلاص

بیا جامی از این و آن در گذر

وز این دار و گیر جهان درگذر

پی دوستان سوکداری مکن

ز خون جگر اشکباری مکن

مبین مرگ بدخواه را برگ خویش

به یاد آر ازان نوبت مرگ خویش

ز آیینه ات زنگ غفلت زدای

به هر نیک و بد چشم عبرت گشای

نگویم که بر نیک و بر بد گری

ببین مرگ ایشان و بر خود گری

غم دور و نزدیک چندین مخور

کس از تو به تو نیست نزدیکتر