پادشاهی پاکباز و سر فراز

در حقیقت بد ورا سوز و گداز

نام او محمود بود ای با بصر

از ره دین خدا بد با خبر

دائماً در جنگ کفار لعین

بود آن کیخسرو روی زمین

بود یک بت خانه اندر سومنات

یک بتی بد اندر آنجا نام لات

صدهزاران گبر آن را خواستار

می‌پرستیدند آن بت آشکار

شاه چون آگاه شد از کارشان

از خیال فاسد گمراهشان

لشگری را جمع کرد آن شهریار

بود آن لشگر شمارش صدهزار

بود اندر لشگرش مردان مرد

همچو سام و همچو رستم در نبرد

شیر مردان خدا در راه دین

دائماً در جنگ کفار لعین

جمله آن ساز و سلاح آراستند

در غزا از جان خود برخواستند

شه سپاه خویش را بیرون کشید

دامن خیل فلک درخون کشید

شه حکیمان و ندیمان را بخواند

مشورت کردند ز انجا گه براند

شاه و لشگر جمله رفتند آن زمان

غلغلی افتاد زیشان در جهان

بانگ بردابردبر خواست آن زمان

چتر شه را برکشیده در میان

چشم عالم آن چنان لشگر ندید

در همه عالم چنان زیور ندید

بود هفتصد پیل سربر کستوان

برگزیده از برای دشمنان

این چنین می‌رفت آن شاه جهان

تا رسید اندر بلاد مشرکان

مشرکان را شد خبر کآمد سپاه

شاه محمود است سرورزان سپاه

قلعه را کردند درها استوار

اندر آن قلعه بد از مردم هزار

بر فراز قلعه آندم آمدند

دل پر آتش دیده پر نم آمدند

چترها را بر کشیدند آن زمان

هم از آنجا سنگها کرده روان

لشگر محمود بر گرد حصار

بود ایستاده مبارز صدهزار

مشرکان چون سنگها انداختند

لشگر محمود از جا خواستند

قلعهٔ بد سخت و پر از کافران

عاجز آمد لشگر شاه جهان

شش مه آزاد آنجا جنگ بود

که ندانستند آن قلعه گشود

شاه را می‌شد از آنحالت ملال

گفت ای حی قدیم ذوالجلال

قادر پروردگار بی‌نظیر

کارم افتاده است دست من بگیر

سر به سجده داشت آن شه در دعا

در تضرع راز گفت آن باصفا

دید مردی را به چهره غرق نور

گرد بر گردش نهاده خیل خود

بود خشتی بر کف آن پیشوا

زد به برج قلعه آن دم خشت را

قلعه بر هم ریخت آن ساعت چو ریگ

گفت ای محمود کارت گشت نیک

لشگری چون او عیان دیده به چشم

کاندر آمد از هوا خشتی به چشم

زد به قلعه قلعه را ویران بکرد

کار دشوار آن زمان آسان بکرد

غلغلی افتاد آن دم در سپاه

شاه از غلغل بجست از جایگاه

پس ایاز خاص گفت ای شهریار

شاد بنشین این زمان در کار و بار

حق تعالی داد نصرت ای قباد

از هوا خشتی بیامد همچو باد

زد به برج قلعه و قلعه شکست

هم کنون می‌باید آن بت را شکست

شاه گفتا خشت را آور کنون

تا ببینم روی آن خشت فنون

رفت و جست آورد پیش شهریار

بررخ آن خشت خطی چون نگار

بد نوشته نام قطب اولیآء

شیخ لقمان معدن صدق و صفا

شاه فرمود آن زمان ای رستمان

بت بیارید و بسوزید این زمان

بت بسوزانید و جان کافران

جمله را ویران کنید ای پردلان

همچنان کردند آن مردان دین

آتش اندر بت زدند مردان ز کین

نفس را چون بت بسوز ای مرد کار

تا ببینی سر حق را آشکار

هر دلی کان خانهٔ شیطان بود

شهر کفر است آن نه شهر جان بود

شهر شیطان را بکن کلی خراب

شهر ما جانست و دیگرها خلاب

بت شکست آن پیر و شرع نبی

لاجرم نامش شده شاه ولی

بت توئی هر دم به حبّ آن صور

تا بیابی بهره از بحر صور

جملهٔ مردان شفیع تو شوند

در طریقت هم رفیع تو شوند

شد شفیع شاه شیخ نامدار

عاقبت محمود شد آن شهریار

شاه چون دید آن کرامات قوی

رفت زانجا پیش شاه معنوی

با بزرگان و حریفان و ندیم

می‌شد اندر راه پیش آن حکیم

چون زده فرسخ بر شیخ آمدند

اسبهاشان جملگی مانده شدند

جهد کردند و بسی سودش نبود

بودنی چون بود بهبودش نبود

پس حسن را گفت آن دم شهریار

رو پیاده پیش شیخ نامدار

چون رسی آنجا به عزت باش تو

در ره عزت به حرمت باش تو

چون حسن در راه شد آن دم روان

تا رسید آنجا که بد قطب زمان

چون بدید از دور روی شیخ را

در تضرع آمد و اندر دعا

گفت ای شیخ جهان ای راهبر

آمده محمود پیشت در نگر

تا به‌بیند روی شیخ نامدار

از محبان تو است آن شهریار

اسبهاشان اندر این ره مانده است

هم زده فرسنگ یک دم رانده است

شاه را یاری بده ای پاکباز

تا ببیند نور روی شاه باز

شیخ گفتش این زمان ای مرد کار

شاه را با عاشقان حق چه کار

شاه را با عارفان راه حق

کی بود وصلت بگو ای مرد حق

اهل دنیا را کجا باشد خبر

هم ز حال سالکان باخبر

عام را با طالبان دل کباب

کی بود وصلت در این دیر خراب

آنکه دایم در پی جاهست و برگ

کی خبر دارد ز حال برگ و مرگ

آنکه دارد هر زمان با عزّ و ناز

کی نشان دارد ز سوز و از نیاز

با کنیزان خُطائی و سرا

کی رسد در راه مردان خدا

با غلامان ظریف و ماه روی

کی بیابد اندر این ره رنگ و بوی

با کلاه و با قبا و با کمر

کی شود از حال ما او را خبر

پادشاهی جهان و تخت زر

هست ظلمت کی ببیند نور خور

با سپاه و لشگر و طبل و علم

کی تواند غوطه خورد اندر عدم

با حکیمان و ندیمان ظریف

کی رسد در راه مردان شریف

با سواران دلیر این جهان

کی رسد در زمره صاحب دلان

با سر او باغ و بستان و غلام

کی رسد در راه این مردان تمام

با بزرگی جهان و طمطراق

کی خبر یابد ز درد و از فراق

در هوای طبع خود وامانده است

لاجرم از راه معنی مانده است

آنکه او را باشدش صد رنگ و بو

اندرین ره کی بود جویان او

چون بگفت این نکته‌ها شه شد خموش

خود ز هیبت رفت او آنجا ز هوش

شیخ چون دیدش که بی‌طاقت شده

بس ضعیف افتاده و بی‌خود شده

رحم کرد آن ساعت آن شیخ کبار

بازش آورد از ضعیفی ونزار

بار دیگر چون به حال آمد حسن

گفت ای خاص خدای ذوالمنن

لطف کن تا شاه آید این زمان

تا ببیند روی قطب و عارفان

شیخ را رحم آمد و پا برکشید

شاه با لشگر ز راه آمد پدید

پس حسن رفت و بگفت ای شهریار

هست لقمان قطب عالم هوش دار

یک زمانی مرده شو در پیش او

با ادب می‌باش اندر پیش او

بو که زین بحر خطر بیرون رویم

یا تمامت غرق بحر خون شویم

هستئی دارد بغایت سهمناک

صدهزاران جان شود در دم هلاک

پیش چشمش هشت جنت مرده است

هفت دوزخ همچو یخ افسرده است

این جهان و آنجهان یک قطره‌شان

پیش چشمش ای شه گردنکشان

همتی دارد بغایت با کمال

هست محو اندر جمال ذوالجلال

من چو دیدم روی آن مرد خدا

هوش از من رفت و افتادم ز پا

من نماندم آن زمان و گم شدم

همچنان یک قطره در قلزم شدم

بعد از آنم شیخ چون آگاه کرد

با خودم آورد و ره کوتاه کرد

پس بفرمود آن زمان شاه جهان

کل فرود آئید از اسب این زمان

خیمه و خرگاه را در هم کشید

قبه و چتر و علم را برکشید

پس ایاز خاص و سلطان وحسن

هر سه رفتند پیش شاه انجمن

چون رسیدند پیش شاه راهبر

در قدم افتاده گشتند بی‌خبر

شیخ ایشان را بهوش آورد باز

دید آندم روی شیخ پاکباز

پس زبان بگشاد محمود آن زمان

گفت ای خاص خدا قطب جهان

خشت از معنی زدی بر سومنات

قلعه و بتخانه را کردی خراب

در سرخسی و به معنی در جهان

هرکجا خواهند بینندت عیان

بر امیدی آمدم از راه دور

تا شود ما را ز دیدارت حضور

رای آن دارم که پیشت بنده‌ام

روز و شب در خدمتت افکنده‌ام

بگذریم از پادشاهی جهان

اختیار ما بخواری جهان

بر میان بندیم پیش تو کمر

خدمتی از جان کنم با فرق سر

خانقاهی سازم اینجا با صفا

سفرها گردان کنم پیش شما

گفت لقمانش که ای محمود شاه

لشگر اسلام را هستی پناه

حق تعالی شاهیت داد و خبر

خوار مگذار این سپه را ای پسر

در ره دین خدا مردانه باش

طالب درد دل دیوانه باش

دل بدست آور که دل شد آینه

تا به‌بینی خویشتن معاینه

چون کمال خویشتن حاصل کنی

حاصل خود هم ز دل حاصل کنی

در وصال خویشتن آ ای قباد

وارهی از خسروی و از جهاد

آن زمان خواه شاه باش و خواه فقیر

از همه عالم تو باشی بی‌نظیر

بعد از آنش گفت بنشین ای قباد

رفت شاه و روی بر دستش نهاد

گفت بنگر تا چه می‌بینی کنون

چون نظر کرد شاه بر دستش فنون

دید شه محمود قومی بی‌شمار

جمله در خدمت ستاده مرد وار

در میان جمع مردی همچو نور

جمله را ارشاد کردی از حضور

شاه آن را دید از خود رفته بود

باز شیخ او را بخود آورد زود

گفت ای محمود پنجاه و دوصد

از وفات ما رود اندر عدد

این چنین قومی که دیدی در رسند

راه حق را هم بجان و دل روند

جمله اندر خدمت مردان بوند

روز و شب در طاعت یزدان بوند

شیخ ایشان باشد آن پیر صفا

حق تعالی داده او را صد عطا

نام او باشد محمد (ص) ای امیر

او به معنی و به صورت بی‌نظیر