فلک بر خویش پیچان اژدهاییست

پی آزار ما زور آزماییست

گرفتاریم در پیچ و خم او

رهیدن چون توانیم از دم او

نبینی کس کزو زخمی نخورده

ز صد کس بر یکی رحمی نکرده

ز ظلمش هیچ کس سالم نجسته ست

کدامین سینه کان ظالم نخسته ست

به هر اختر کزو روشن چراغیست

نهاده بر دل آزاده داغیست

هزاران داغ هست و مرهمی نی

وز این بی مرهمی هیچش غمی نی

بود پیدا در او شب های دیجور

هزاران روزن اندر عالم نور

چه حاصل زان چو نوری درنیفتد

به خاطرها سروری درنیفتد

چو شیران روز دور است از دو رنگی

ولی شب ها کند با ما پلنگی

به جز آزار ما را زو چه رنگ است

که با ما روز شیر و شب پلنگ است

سزد کز عیش تنگ خود بنالیم

که با شیر و پلنگ اندر جوالیم

تو را با هر که رو در آشناییست

قرار کارت آخر بر جداییست

بسی گردش نمود این سبز طارم

بسی تابش مه و خورشید و انجم

که تا با هم طبایع رام گشتند

شکار مرغ جان را دام گشتند

هنوز این مرغ تا فرخ سرانجام

نچیده دانه کامی زاین دام

طبایع بگسلند از یکدگر بند

کند هر یک به اصل خویش پیوند

بماند مرغ دور از آشیانه

دلی پر خون ز فقد آب و دانه

مبین دور سپهر و مهر گرمش

که هیچ از کین گذاری نیست شرمش

به مهرش دل کسی چون صبح کم بست

که در خون چون شفق هر شام ننشست

ز سوزش کس دمی بی غم نیفتاد

کزان در عمرها ماتم نیفتاد

به بستان پای نه فصل بهاران

تماشا کن که گرد جویباران

چرا کرده ست غنچه پیرهن چاک

به خواری سبزه چون افتاده بر خاک

چرا دراعه گل پاره پاره ست

دهان پر شعله و دل پر شراره ست

که افکنده ز پا سرو روان را

که کرده غرقه در خون ارغوان را

چرا سنبل پریشانست و درهم

چرا تر چشم نرگس ز اشک شبنم

بنفشه در کبودی سوگواریست

به خون آغشته لاله داغداریست

صنوبر با دلی گشته به صد شاخ

تنی از تیغ خور سوراخ سوراخ

ز گل پر داغ پشت و روی گلبن

سمن در کندن رخ تیز ناخن

درختان از صبا در رقص اندوه

غم جانکاه مرغان کوه بر کوه

بود کو کو زنان قمری ز هر سو

که یعنی در جهان آسودگی کو

هزاران با هزاران نغمه درد

که خوش آن کو غم این باغ کم خورد

مطوق فاخته گردن به چنبر

کزین چنبر کسی نارد برون سر

جهان را دیدی و فصل بهارش

بیا و از خزان گیر اعتبارش

ببین دم سردی باد خزان را

ببین رخ زردی برگ رزان را

دم آن سرد از درد فراق است

که یار از یار و جفت از جفت طاق است

رخ این زرد از اندوه دوریست

که دوری بعد نزدکی ضروریست

برفته آب و رنگ از شاهد باغ

سیه پوش آمده در ماتمش زاغ

نموده عور هر شاخی به باغی

دم طاووس را پای کلاغی

ز سر چادر فتاده نسترن را

ز خیمه رفته پوشش نارون را

انار آن تاج تارک ناربن را

که می بخشد نوی باغ کهن را

درونش را چو وقت خنده بینی

به صد پر کاله خون آگنده بینی

به آن خوبان بستان را شمامه

ز رعنایی معصفر کرده جامه

نشسته بر رخ زردش غباریست

همانا مانده دور از روی یاریست

ز روی سختی یخ در آب منهل

شده باد از زره سازی معطل

چنار ار دستبرد برد دیدی

به باغ آوازه سرما شنیدی

نکردی دست خود را تابه اکنون

ز بیم از آستین شاخ بیرون

بهار آنست عالم را خزان این

ازین هست آن غم افزاتر وز آن این

درین غمخانه بی غم چون زید کس

دل پژمرده خرم چون زید کس

به گیتی در نشان خرمی نیست

وگر باشد نصیب آدمی نیست

نباشد سر پر از ناز حبیبی

نصیب آدمی جز بی نصیبی

دل از اندیشه شادی تهی کن

دماغ از فکر آزادی تهی کن

به داغ نامرادی شاد می باش

به غل بندگی آزاد می باش

ز هر چیزی که افتد دلپسندت

کند خاطر به مهر خویش بندت

به صد حسرت بریدن خواهی آخر

غم هجرش کشیدن خواهی آخر

گشا دستی و از پا بند بگسل

وز این بی حاصلان پیوند بگسل

وگر تو نگسلی آن کس که بسته ست

پی بگسستنش بگشاده دست است

تو خفته غافل و او ایستاده

یکایک می ستاند آنچه داده

در آورد از درشتی پا به سنگت

به میدان روایی ساخت لنگت

عصاگیری به کف گاه روایی

که لنگی را به رهواری نمایی

چو صرصر تازه شاخی را ز بن کند

به چوب خشک نتوان کرد پیوند

به زورت پنجه طاقت زبون کرد

ز دستت نقد گیرایی برون کرد

بری دستی سوی هر کار پیوست

ولی کاریت بر می ناید از دست

چو رفت از دست بیرون زور پنجه

مکن خود را به زور پنجه رنجه

ز چشمت برد نقد روشنایی

تو از بی بینشی سرمه چه سایی

چو در بینش تو را اینست سیرت

مکش سرمه مگر چشم بصیرت

یکی چشمانت در کوری و تنگی

چه سازی چار از چشم فرنگی

ز سیمین سین که میمت را حلی بود

چو لب عقد شمارش لام و بی بود

در آن عقدت چنان کسری فتاده

که کس را نیست زان کسری زیاده

ز نادانی گه نطق و خموشی

کنی آن را ز لب ها پرده پوشی

بدین آیین ز بس سختی و سستی

فتاده صد شکستت در درستی

تو بینی هر شکستی را زجایی

به هر جا پیش گیری ماجرایی

به هر چه از تن شود کم یا ز جانت

به اسباب جهان افتد گمانت

ز طبعت هرگز این معنی نزاده ست

که آن کس می برد آن را که داده ست

جهان را کرده ای بر خویشتن تنگ

نداری در جهان دیگر آهنگ

نیی واقف که دیگر عالمی هست

کز آنجا خاست گر بیش و کمی هست

ازان ترسم که چون مرگ آیدت پیش

نیاری کندن از عالم دل خویش

دل و جانی پر از صد گونه وسواس

روی بیرون ز عالم ناکس الراس

شود چرخت ز جام مرگ ساقی

هنوزت میل این ویرانه باقی

شنیدستم که جالینوس کز دل

نزد نوریش سر در عالم گل

چنین گفته ست چون جانش رسیده

به لب کای کاشکی پیش دو دیده

ز فرج استرم یک فرجه بودی

که عالم زان پس از مرگم نمودی

گشاد دل نبودش چون میسر

فرج را فرجه جست از فرج استر

رهی بگشا در ین کاخ دل افروز

که نزهتگاه فردا بینی امروز

نیاید در دلت هرگز که گاهی

کنی در حال این عالم نگاهی

ادیم خاک کفشی پافشار است

در او صد کوه سختی ریگ وار است

به آن کین کفش را از پا فشانی

وگرنه خسته پا در ره بمانی

بر افکن پرده افلاک از پیش

مباش از پردگی محروم ازین پیش

برون از پرده نامحدود نوریست

کزان هر لمعه خورشید سروریست

در آن لمعه ز هر امید گم شو

به سان ذره در خورشید گم شو

چو گم گشتی در او یابی رهایی

ز درد فرقت و داغ جدایی