باز برآمد به کوه رایت ابر بهار
سیل فرو ریخت سنگ از زبر کوهسار
باز به جوش آمدند مرغان از هر کنار
فاخته و بوالملیح صلصل و کبک و هزار
*****
طوطی و طاووس و بط سیره و سرخاب و سار
*****
هست بنفشه مگر قاصد اردیبهشت
کز همه گلها دمد بیشتر از طرف کشت
وز نفسش جویبار گشته چو باغ بهشت
گویی با غالیه بر رخش ایزد نوشت
*****
کای گل مشکین نفس مژده بر از نوبهار
*****
دیدهٔ نرگس به باغ باز پر از خواب شد
طرهٔ سنبل به راغ باز پر از تاب شد
آب فسرده چو سیم باز چو سیماب شد
باد بهاری بجست زهرهٔ وی آب شد
*****
نیم‌شبان بی‌خبر کرد ز بستان فرار
*****
غبغب این می‌مکد عارض آن می‌مزد
نرمک نرمک نسیم زیر گلان می‌خزد
گه به چمن می‌چمد گه به سمن می‌وزد
گیسوی این می کشد گردن آن می گزد
*****
گاه به شاخ درخت گه به لب جویبار
*****
لاله درآمد به باغ با رخ افروخته
بهرش خیاط طبع سرخ قبا دوخته
سرخ‌قبایش به‌بر یک‌دو سه‌جا سوخته
باکه ز دلدادگان عاشقی آموخته
*****
کش شده دل غرق خون گشته جگر داغدار
*****
طفل چو زاید ز مام گریه کند زودسر
بهر تقاضای شیر وز پی قوت جگر
وز پس گریه کند خنده به چندی دگر
طفل شکوفه چرا خندد زان پیشتر
*****
کز پی تحصیل شیر گریه کند طفل‌وار
*****
باغ چو از ایزدی جامه مُخلّع شود
ظاهر از انواع گل شکل مضلع شود
یکی مخمس شود یکی مربع شود
یکی مسدس شود یکی مسبع شود
*****
الحق بس نادر است هندسهٔ کردگار
*****
بر سر سیمینه طشت طاسک زر بر نهاد
نرگسک آن طشت سیم باز به سر برنهاد
بر پر زرین او ژاله گهر بر نهاد
در وسط طاس زر زرین پر بر نهاد
*****
تا شود آن زرّ خشک از گهرش آبدار
*****
چون ز تن سرخ بید گشت عیان سرخ باد
از فزعش ارغوان در خفقان اوفتاد
نامیه همچون طبیب دست به نبضش نهاد
پس بن بازوش بست ز اکحل او خون گشاد
*****
ساعد او چندجا ماند ز خون یادگار
*****
کنیزکی چینی است به باغ در نسترن
سپید و نغز و لطیف چو خواهرش یاسمن
ستارگانند خرد بهم شده مقترن
و یا گسسته ز مهر سپهر عقد پرن
*****
نموده در نیم‌شب به فرق نسرین نثار
*****
د‌ایرهٔ سرخ گل گشته مضرّس چراست
بر تنش این ایزدی جامهٔ اطلس چراست
دیبه او بی‌نورد این همه املس چراست
بوته صفت در میانش زرّ مکلّس چراست
*****
بهر چه تکلیس کرد این همه زرّ عیار
*****
بلبلکان زوج زوج زیر و بم انگیخته
صلصلکان فوج فوج خوش بهم آمیخته
پشت به غم داده خلق در نغم آویخته
تیغ تعنت قهر یر الم آهیخته
*****
خورده بهم جام می با دف و طنبور و تار
*****
بلبل بر شاخ گل نغمه سراید همی
نغمه‌اش از لوح دل زنگ زداید همی
شاهد گلزار را خوش بستاید همی
نی غلطم کاو چو من مدح نماید همی
*****
برگل تاج کرم میوهٔ شاخ فخار
*****
فاخر فخری لقب مفخر اولاد جم
علیقلی میرزا زادهٔ شاه عجم
کلیم کافی کلام کریم وافی کرم
به بزم میر اجل به رزم شیر اجم
*****
به غرّه افراسیاب به حمله اسفندیار
*****
چون ز طبیعی سخن یا ز الهی کند
آنکه به ملک هنر دعوی شاهی کند
چون ز اوامر حدیث یا ز نواهی کند
حلّ مسائل همه نیک کماهی کند
*****
رمز اصول و فروع شرح دهد آشکار
*****
جداول زیجها نگاشته در نظر
شکل مجسطی تمام کشیده اندر بصر
زاویه و جیب و ظلّ جمله بداند ز بر
نسبت قطر و محیط صورت قوس و وتر
*****
وین همه با علم او یکیست از صدهزار
*****
بوالفرج و بوالعلا بوالحسن و نفطویه
اصمعی و واقدی مازنی و سیبویه
ازهری و یافعی، جاحظ و بن خالویه
کل یثنی علیه کل یاوی الیه
*****
کای تو به علم و ادب ما را آموزگار
*****
که چند هستش دیار که چیستش طول و عرض
به علم جغرافیا یعنی در وصف ارض
هم از نظام دول ز لشکر و باج و قرض
هم از رسوم ملل هم از تکالیف فرض
*****
چندان داندکه وهم می نتواند شمار
*****
بی‌مدد دوربین دیده درنگ و شتاب
یازده سیاره را گرد کرهٔ آفتاب
قلی و قسنی ازو نکته بَر و نکته‌یاب
دورهٔ اقمار را نیک بداند حساب
*****
نیوتن و کپلرش حق شمر و حق گزار
*****
مسائل فلسفی ز بر بداند همی
مطالب صرف و نحو ز بر بخواند همی
شدن به چرخ برین می‌بتواند همی
ز علمهای غریب سخن براند همی
*****
به رای سیّاره سیر به فکر گردون سپار
*****
ار ز علا قدر تو به چرخ پهلو زده
طعنه ز خلق جمیل به باغ مینو زده
پیر خرد پیش تو چو طفل زانو زده
گاه غضب با پلنگ پنجه به نیرو زده
*****
لیک به هنگام حلم گشته ز موری فکار
*****
در صف ناورد تو بیژن و گودرز چیست
دیو و تهمتن کدام طوس و فرامرز چیست
جنبش بال پشه پیش زمین لرز چیست
کشور بخشی و گنج باغ چه و مرز چیست
*****
گنج دهی بیشمر سیم دهی بیشمار
*****
به جود صد حاتمی به حلم صد احنفی
به فضل صد جعفری به علم صد آصفی
جلیل چون آدمی جمیل چون یوسفی
در صف شهزادگان تو ز هنر سر صفی
*****
چون به قطار ایستند پیش ملک روز بار
*****
عقلی در زیرکی خلدی در ایمنی
دهری در کین‌کشی چرخی در دشمنی
خاکی در احتمال آبی در روشنی
بادی در سرکشی ناری در توسنی
*****
نیلی در وقت جود پیلی در کارزار
*****
اهل زمین فوج فوج خلق زمان خیل خیل
سیم ستانند و زر از کف تو کیل کیل
گوهر گیرند و لعل روز و شبان ذیل ذیل
گاه سخا کوه کوه وقت عطا سیل سیل
*****
لعل دهی گنج گنج سیم دهی بار بار
*****
خندهٔ تو گاه خشم خندهٔ شیر نرست
هرکه نگرید از آن خنده ز شیراشیرست
قافیه گو جعل باش جعل ز من درخورست
حشمت من در سخن صد ره از آن برترست
*****
کز پی یک طیبتم خصم کند گیر و دار
*****
ملک نژادا چو من جهان نزاید همی
پس از من ای بس حکیم که می‌بیاید همی
به مرگ من پشت دست ز غم بخاید همی
دو دست خویش از اسف بهم بساید همی
*****
که کاش قاآنیا بدی در این روزگار
*****
تا که زمین روز و شب گردد بر گرد شمس
تا که بتازی زبان روز گذشته است امس
تا که حواس است عشر ظاهر از آن عشر خمس
سامعه و باصره ناطقه و شمّ و لمس
*****
ناصر جان تو باد باطن هشت و چهار