فصل: در حقیقة الحقایق‏

محیی الدین ابن عربیحقیقه‌الحقائق (ترجمه فارسی)فصل: در حقیقة الحقایق‏

متن دانلود

می توانید متن را اصلاح نمایید:

حق موجودی است که ذات او اقتضای وجود او می&rlm;کند، یعنی وجود او از غیر نیست و واجب الوجود است؛ و وجود ممکن که نیست؛ ذات او مقتضی وجود و عدم نیست، که اگر مقتضی وجود بودی ذات او واجب بودی نه ممکن و اگر مقتضی عدم بودی ذات او ممتنع بودی نه ممکن؛ و ممکن دلیل است بر وجوب وجود واجب الوجود؛ پس عالم که ممکن است دلیل است بر واجب، و واجب مدلولِ این دلیل است که عالم است؛ و دلیل که عالم است بر دو نوع است:
عالم کبیر و آن هیئت سماوات عُلیٰ&rlm; و ملکوت اَعلی است تا تحت الثری؛ و عالم اصغر و و او احسن انواع عوالم کلیه است آن صورت انسانیه [است] چنان که حق تعالی فرموده: &laquo;لَقَد خَلَقنَا الاِنسٰنَ فِی أَحسَنِ تَقوِیمٍ&raquo;.[1]
این دلیل ثانی که نام او عالم اصغر است، اول دلیلی است بر او از جمیع دلایل قاطعه و آیات ساطعه از برای آنک انسان که عالم اصغر است، دلیلی است مخلوق بر صورت مدلول خود و مطابق او فِی الواقع به حسب کمال و موافق در موازنه و مثال؛ چنان که فرموده حضرت مصطفوی ﷷاست: &laquo;انّ اللّٰهَ خَلقَ آدَم عَلی صُورَتِهِ&raquo;.[2]
پس حق ناطق شد به این دو دلیل که ذکر رفت که آن عالم و آدم است در کتاب انطق او جل ذکره، چه فرمود: &laquo;سَنُریَهُم ءَایاتِنا؛ الأَفاقِ و فی أَنفُسِهِم&raquo;.[3] پس خلافت الهیه لایق نیست الّا به این خلیفه که انسان است، از برای آنک این خلیفه مخلوق بر صورت مستخلف خود است و در او جمع گشته قوابل کلیه از جمیع کاینات. پس هر که انسان [را] شناخت، حق را شناخت؛ از بهر آن که انسان موجود در احسن صورت است بر مثال موجود احسن، و به این معنا اشارت است &laquo;مَن عَرفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبِّه&raquo;[4] و نفرمود &laquo;مَن عَرف الکَایِنات عَرف المُوجودات&raquo;. پس، از اینجا باید دانسته شود که انسان کامل مطابق صورت رحمان است و در بعضی روایات آمده است که: &laquo;خلق آدم علی صورة الرحمن&raquo; و اگر چه این مناسبت نه مناسبت کلیه است و این مطابقه نه مطابقه معنویه میان صورت انسان و حضرت رحمان، چه انسان در همه جهتی و صفتی مطابق رحماننیست که حضرت حق به وجوب وجود قیومیت مخصوص است. نگویند چه می&rlm;گویی در &laquo;انّ اللّٰه خَلقَ آدمَ عَلی صُورتِه&raquo; که الهیت اقتضای مناسبت تامه می&rlm;کند، چرا که صورت الهیت صورت جمیع اسماست، نه صورت مطلقهٔ ذاتیه. پس حاصل شد از این مقدمات آن که انسان اول دلیل است بر موجد عالم و اکمل آیات عُلی، خدای علیّ اعلی، پس معرفت حق موقوف است بر معرفت انسان و معرفت انسان موقوف است بر جمیع علوم ظاهره و بر علوم هیأت در معرفت افلاک علویه و بر علوم باطنه از معارف قدسیه و حقایق الهیه.
[1] - سورهٔ تین &laquo;95&raquo; آیهٔ 4.
[2] - تئحید شیخ صدوق، ص 103.
[3] - سورهٔ فصلت &laquo;41&raquo; آیهٔ 53.
[4] - عوالی اللئالی، ج 4، ص 102.

محیی الدین ابن عربی