شرف از علم حاصل کن تو جانا

عزیز آمد همیشه مرد دانا

نباشد هیچ عزت به ز دانش

نباید بُد دمی غافل ز دانش

همیشه مرد گردد حاصل از علم

مبادا هیچکس بی‌حاصل از علم

شرف شد مرد را حاصل ز دانش

نباید بد دمی غافل ز دانش

شرف خواهی تو علم آموز دایم

درین اندیشه خود را سوز دایم

که تا جانت شود روشن ز دانش

وجود تو شود گلشن ز دانش

بعلمست آدمی انسان مطلق

چو علمش نیست شد حیوان مطلق

ولی علم تو باید با عمل یار

که تا شاخ امیدت آورد بار

چو علمت با علم انباز گردد

همه کار تو برگ و ساز گردد

چو علمت بی عمل باشد سفیهی

چو باعلمت عمل باشد فقیهی

ترا چون در عمل تقصیر باشد

ز نفست دیو را توقیر باشد

عمل با علم چون شد یار و هم پشت

نماند دیو را جز باد در مشت

چو علمت هست جانا در عمل کوش

که تا پندت بود چون حلقه در گوش

چو علمت همت پیش آور تو کردار

که تا هر کس ترا بیند کند کار

چوعالم بیعمل شد گاه وبیگاه

شود هر کس ز او گستاخ و گمراه

چو علم آموختی رو در عمل آر

که تا یابی بنزد حضرتش بار

چو علمت با عمل همکار نبود

بنزد راسخونت بار نبود

هدایت را بعلم اندر عمل دان

ازو یابی تو نزدیکی بیزدان

چو با علمت عمل هم یار نبود

هدایت را بنزدت کار نبود

مقصر در عمل مهجور باشد

مدام از حضرت حق دور باشد

بعلم اندر تو توفیر عمل کن

در آن توفیر تقصیر عمل کن

چوعلمت باعمل همراز گردد

عمل با علم تو انباز گردد

تو با علم و عمل باش ای برادر

که تاکار تو گردد جمله در خور

بسا گنجا که یابی در معانی

پر از در خوشاب و لعل کانی

بدانی سر شرع مصطفی را

از آن دانش کنی حاصل صفا را

عمل بی‌علم خود سودی ندارد

چو بیماری که بهبودی ندارد

چو بی علمت بود اعمال میدان

بود راضی و خوشحال از تو شیطان

چو اعمال تو بی‌علمست یکسر

بکاری باز ناید روز محشر

عمل را علم چون جانست دایم

وجود شخص از جانست قایم

چو بی جان را بدن ناید بکاری

طمع دروی کند هر مور و ماری

عمل را علم باید زانکه جاهل

بود از شرط و رکن فرض غافل

فرایض از سنن چون بازنشناخت

بیاید پیشکش با دیو پرداخت

عمل بی علم باشد جهل مطلق

بجهل ای جان نشاید یافتن حق

عمل با علم و با اخلاص باید

که در محشر ازو کاری براید

منه تفضیل جهل خویش بر علم

سعادت جمله مدفونست در علم

اگرچه بی عمل شد مرد عالم

نباشد از ثوابی فرد عالم

مثال علم اگرچه با عمل نیست

بگویم زانکه در گفتن خلل نیست

بود چون آنکسی که راه داند

ولی تا صد ره از آن باز ماند

طبیعت پای جهل او نبندد

عمل ناکردن از خود می‌پسندد

نهاون میکند ره را نپوید

ولیکن وصف ره با جمله گوید

اگرچه پای جهلش بسته گردد

بعلمش جاهل از خود رسته گردد

ازو هر کس نشان راه جوید

زبان دارد نشانها باز گوید

چو او یکسر کسان را ره نماید

بود روزی که خود را برگشاید

ثواب آن نشانها را که گوید

گشاده گردد و ره را بپوید

هر آنکس کو دلیل نیک داند

هم او خود را بمنزل در رساند

بود چون کور مادر زاد جاهل

که باشد از ره و بیراه غافل

نهد رو در بیابان راه داند

خلایق را از آن بیراه خواند

مشو گستاخ چون او گردد آگاه

بود بیشک فتاده در بن چاه

چو متبوع افتد اندر چاه بی شک

درافتد تابعانش جمله یک یک

عجب چاهیست این چاه طبیعت

مشو زنهار گمراه طبیعت

در آن چه گر فتادی در نیائی

که اندر وی نیابی روشنائی

عمل کن تا که اخلاص آورد یار

که بی اخلاص برناید ترا کار

چو مقرون گشت اخلاصت باعمال

قبول حضرت آید جمله افعال

عمل با علم و با اخلاص چون شد

ز نورش زهرهٔ شیطان بخون شد

خطر دارد بسی در راه مخلص

بفضل حق شود آگاه مخلص

که اخلاصی که در وی شد هویدا

ز استعمال شرعش گشت پیدا

چو از حضرت بیامد آن هدایت

که از شارع شناسد این حکایت

همین دانش بود او را چو پیری

خطر برخیزد و گردد خطیری

بجو پیری اگر تو مرد راهی

که باشد پیر همچون روشنائی