باب دوم در شجاعت - مذهب مختار

عبید زاکانیاخلاق الاشرافباب دوم در شجاعت - مذهب مختار

متن دانلود

می توانید متن را اصلاح نمایید:

اصحابنا می فرمایند که شخصی که بر قضیه هولناک اقدام نماید و با دیگری به محاربه و مجادله در آید، از دو حال خالی نباشد: یا به خصم غالب شود و بکشد، یا بعکس. اگر خصم را بکشد خون ناحق در گردن گرفته باشد، و تبعت آن لاشک عاجلا و آجلا- بدون ملحق گردد؛ و اگر خصم غالب آید آن کس را راه دوزخ مقرر است.چگونه عاقل به حرکتی که احد طرفین آن بدین نوع باشد اقدام نماید؟
کدام دلیل روشن تر از اینکه هر جا عروسیی یا سماعی یا جمعیتی باشد مشتمل بر لوت و حلوا و خلعت و زر، مخنثان و هیزان و چنگیان و مسخرگان را آنجا طلب کنند؛ و هر جا که تیر و نیزه باید خورد، ابلهی را باد دهند که &laquo;تو مردی و پهلوانی و لشکرشکنی وگرد دلاوری&raquo; و او را برابر تیغ ها بدارند تا چون آن بدبخت را در مصاف بکشند هیزگان و مخنثان شهر شماتت کنان...جنبانند و گویند:

تیره و تبر و نیزه نمی یارم خورد
لوت و می و مطربم نکو می سازد

و چون پهلوانی را در معرکه بکشند هیزگان و مخنثان از دور نظاره کنند و با هم گویند:&laquo;ای جان خداوندگار هیززی و دیرزی&raquo; مرد صاحب حزم باید که روز هیجاء قول پهلوانان خراسان را دستور سازد که می فرمایند:&laquo; مردان در میدان جهند ما در کهدان جهیم.&raquo; لاجرم اکثر گردان و پهلوانان این بیت را نقش نگین خود ساخته اند:

&laquo;گریز بهنگام پیروزی است&raquo;
خنک پهلوانی کش این روزی است

از نوخاسته یی اصفهانی روایت کنند که در بیابانی مغولی بدو رسید، بر او حمله کرد. نوخاسته از کمال کیاست تضرع کنان گفت&laquo;ای آغا خدای را هم گامم کش&raquo; یعنی بگا مرا و مکش مرا. مغولش بر او رحم آورد و بر قول او کار کرد. جوان به یمن این تدبیر از قتل خلاص یافت؛ گویند بعد از آن سی سال دیگر عمر در نیکنامی بسر برد. زهی جوان نیک بخت! گویا این مثل در باب او گفته اند:

جوانان دانا و دانش پذیر
سزد گر نشینند بالای پیر

ای یاران! معاش و سنت این بزرگان غنیمت دانید. مسکین پدران ما که عمری در ضلالت به سر بردند و فهم ایشان بدین معانی منتقل نگشت.

عبید زاکانی