بخش ۴۲ - فانی اصفهانی رَحِمَة اللّه

رضاقلی هدایتفردوس | در شرح احوال متأخرین و معاصرینبخش ۴۲ - فانی اصفهانی رَحِمَة اللّه

متن دانلود

می توانید متن را اصلاح نمایید:

اسم شریفش آقا سید رضا. خلف الصدق جناب آقا میر فاضل هندوستانی. آبا و اجدادش همه سادات عالی درجات و فضلای ستوده حالات بوده اند. حالا]والد[ماجدش میر فاضل به ایران توجه فرموده و در دارالسلطنهٔ اصفهان توطن نموده. شجرهٔ سلسلهٔ علیهٔ سیادتش به بیست واسطه کمابیش به ابراهیم بن امام همام موسی الکاظمؑمی پیوندد و در سنهٔ هزار و دویست و بیست و دو به جوار رحمت الهی پیوسته. خود جناب سید رضا بعد ازتحصیل علوم ظاهری به تصفیهٔ نفس و سلوک پرداخته و رشتهٔ صحبت از میر و ملوک قطع ساخته به ریاضات شرعیه و عبادات قلبیه کوشیده و بادهٔ ذوق و حال نوشید. به مراتب عالی فایض شد و در سنهٔ]۱۲۲۲[رحلت نمود. گویند از صحبت اهل دنیا رسته و با اصحاب حال پیوسته بود و گاهی فکر شعری می نمود، غزلی و مثنوی موزون می فرموده. فقیر اشعار او را مرتب و مدون نموده، دیباچهٔ مختصر بر دیوان او نگاشته و این ابیات را از آن منتخب داشته و در این دفتر مرقوم و ثبت نمود:
*****

مِنْغزلیّاته قُدِّسَ رِوْحُه
*****

دارد آن لحظه فراغ از غم عالم دل ما

که سر کوی خرابات بود منزل ما

بوی حسرت شنود تا ابد ار بوید کس

هر گیاهی که پس از مرگ دمد از گل ما

مپرس از من حدیث کفر ودین را

که من مستم ندانم آن و این را

امینی کو که با او باز گویم

رموز حضرت روح الامین را

به هفتم آسمان بر شد چو فانی

بدل کرد آسمان را و زمین را

ای همسفران قطع ره وادی مقصود

بی ما و شما سهل بود ما و شما را

شد صاف به پیش قدم ما همه اتلال

تا پیش گرفتیم ره اهل صفا را

چون ناظر و منظور و نظر جمله تویی تو

لاَاَنْظُرُ اِلّا بِکَ سِرّاً وَ جِهارَا

ای گنج ترا طلسم کونین

زان گنج بده زکات ما را

این جمله صفات محو گردان

در پرتو نور ذات ما را

این هستی ما از می نابست نه از ماست

آن گونه چو مامست و خرابست نه از ماست

از ما نبود آنچه زما بوده خطایی

وین نیز که خود عین صوابست نه از ماست

در کوی خرابات به هر ره گذری نیست

کز بادهٔ عشق تو در آن بی خبری نیست

هرچند خرد دیدهٔ ارباب عقول است

در معرفت ذات تو جز بی بصری نیست

در هرچه نظر می کنم آن یار عیان است

ز اغیار نهان است و ز اخیار عیان است

گه جویمش از صومعه گاهی ز کلیسا

کز سبحه گهی گاه ز زنار عیان است

روی ترا که آینهٔ پاک حق نماست

هر کو نظر نکرد ز اهل نظر نگشت

درآ به مشهد توحید و بین که شاهد ما

ز چشم خویش نهان در شهود خویشتن است

اگر چه قبلهٔ جان است طاق ابروی او

هم اوست کز سرو جان در سجود خویشتن است

دشمن ما خرم و دل شاد باد

دایماً از قید غم آزاد باد

آنکه نامد پای او بر سنگ عشق

سر ز گبر و نخوتش پر باد باد

هر که در دنیا طلبکار بقاست

آن عجوز بکر را داماد باد

بود هر ذره منصوری درین دار

فَمَا فِی الدَّارِ غَیرُ اللّهِ دیّارُ

ز جام عشق او کون و مکان مست

ولی در عین مستی جمله هشیار

متاب ای دل که شد سررشته باریک

مسافت بی حد و مقصود نزدیک

جهان آیینهٔ حسن است مطلق

نبینی هیچ بد گر بنگری نیک

دلا زان غمزهٔ فتان بپرهیز

گرت عقل است اَلایْماءُ یَکْفِیکْ

شکنج دام جسم تیره جان است

فشار قبر منزلگاه تاریک

نمی شاید نشان از بی نشان جست

نشان یابی چو گشتی بی نشان لیک

به دلدار آن چنان است آشنا دل

که نتوان یافت دلدار است یا دل

چو گیرد رنگ جان دیگر نگنجد

چو جان در حیطهٔ ارض و سماء دل

ما به غیر از خدا نمی دانیم

وز خود، او را جدا نمی دانیم

همه اوییم و او نمی بینیم

همه ماییم و ما نمی دانیم

من که در هرچه نظر می کنم او می بینم

هرچه می بینم از آن روی نکومی بینم

زاد مسافر در قطع این راه

قطع امید است از ما سوی اللّه

استغفراللّه می گفتم از عشق

زان گفته اکنون استغفراللّه

ای که درخانهٔ تقلید مقامی داری

شرم بادت که عجب عیش حرامی داری

آن کس که ز اسرار ازل آگاه است

غایب ز خود است و حاضر درگاه است

در هرچه نظر کند خدا را بیند

این معنی لا إلهَ إلّا اللّه است
*****

مِنْ رباعیّاته

هر نقش که در کون و مکان پیدا شد

از جلوهٔ آن جان جهان پیدا شد

هم خود به لباس این و آن گشت نهان

هم خود به صفات و این و آن پیدا شد

منشین از پا وگرنه پابست شوی

وز پای اگر نیفتی از دست شوی

هشیار گر آیی برِ ما مست شوی

وز هستی اگر نیست شوی هست شوی

رضاقلی هدایت