بخش ۸۵ - کمال اصفهانی

رضاقلی هدایتروضه دوم | در ذکر فضلا و محقّقین حکمابخش ۸۵ - کمال اصفهانی

متن دانلود

می توانید متن را اصلاح نمایید:

و هُوَ کمال الدین اسماعیل بن جمال الدین عبدالرّزاق. از مشاهیر شعر است و در اواسط عمر ترک و تجرید پیشه نمود و ارادتش به جناب شیخ شهاب الدین سهروردی به سرحد کمال بود. به لباس فقر ملبس و با یاد خدا همنفس. در خارج شهر اصفهان به دست لشکر مغول گرفتار گردید و بعد از زجر بسیار به مرتبهٔ شهادت رسید فی سنهٔ ۶۳۵. دیوانش مکرر دیده شده. از اوست:

فِی الموعظه

ز کار آخرت آن را خبر تواند بود

که زنده بر پل مرگش گذر تواند بود

به آرزو و هوس برنیاید این معنی

به سوزِ سینه و خون جگر تواند بود

به ترک خویش بگو تا به کوی یار رسی

که کارهای چنین با خطر تواند بود

کسی به گردن مقصود دست حلقه کند

که پیش تیر بلاها سپر تواند بود

ز ملک بی خودی آن را که بهره ای باشد

وجود در نظرش مختصر تواندبود

ترا ز همت دون در طمع نمی گردد

که لذتی بجز از خواب و خور تواند بود

به آب و سبزه قناعت مکن ز باغ بهشت

که این قدر علف گاو و خر تواند بود

و له ایضاً

جای مقام نیست جهان دل درو مبند

خود را مسافری کن و این رهگذار گیر

بنگر که تا تو آمده ای چند کس برفت

آخر یکی ز رفتنشان اعتبار گیر

روزی سه چار اگر اجلت مهلتی دهد

بگذار خلق را و درِ کردگار گیر

خواهی که عیش خوش بودت کار برمراد

با نیستی بساز و کم کار و بار گیر

چه داری ای دل از این منزل ستم برخیز

چو شیر مردان از زیرِ بار غم برخیز

گذشت روز جوانی هنوز در خوابی

شب دراز بخفتی سپیده دم برخیز

چنین نشسته بدینجات هم نبگذارند

به اختیار خود از پیش لاجرم برخیز

نخواهی آنکه چو سکه قفای گرم خوری

مکوب آهن سرد از سرِ درم برخیز

و لهُ فِی النّصیحة والموعظة

جهان بگشتم و آفاق سر به سر دیدم

نه مردمم اگر از مردمی اثر دیدم

ز روزگار همین حالتم پسند آمد

که خوب و زشت و بد و نیک درگذر دیدم

برین صحیفهٔ مینا به خانهٔ خورشید

نگاشته سخنی خوش به آب زر دیدم

که ای به دولت ده روزه گشته مستظهر

مباش غرّه که از خود بزرگتر دیدم

اگر ز خویش برآیی و در جهان نگری

اگرچه عرش مجید است مختصر یابی

چنان به عالم صورت دلت بر آشفته است

که گر به عالم معنی رسی صور یابی

طوافگاه تو برگرد عالمِ صورت

چو این قدر طلبی لابد این قدر یابی

به هرزه بانگ چه داری که دردمند نه ای

تو درد جوی که درمانش بر اثر یابی

چو مطمح نظر تو جهان قدس بود

وجود را همه خاشاک رهگذر یابی

به پایِ فکر سفر کن در آفرینش خویش

بسا غنیمت ها کاندرین سفر یابی

به ذوق تو سخنِ حق اگر چه تلخ بود

فرو برش که از آن لذت شکر یابی

کشیده دار به دست ادب عنان نظر

که فتنهٔ دل از آمد شد نظر یابی

بدین صفت که تو گم کرده ای طریق نجات

ز پیروی بزرگانِ راهبر یابی

کلید کام تو بر آستین خویشتن است

ولی چه سود که با خویش درنمی آیی

به دست خویش تبه می کنی تو صورت خویش

وگر نه ساخته اندت چنانکه می بایی

مخدّرات سماوی درو جمال نهند

اگر تو آینهٔ دل ز زنگ بزدایی

همه جهان را حاجت به سایهٔ تو بود

چو آفتاب اگر خو کنی به تنهایی

اگر کنی طلب نانهاده رنجه شوی

وگر به داده قناعت کنی بیاسایی

یکی چو نرگس بگشای چشم عقل به خویش

فرو نگر که تو خود سر به سر تماشایی

اگر مربی جانی به ترک جسم بگوی

که جان فزودن شمعست جسم فرسایی

رباعیات

جایی که نشان بی نشان است آنجا

انگشت خیال بر دهان است آنجا

از غمزه خدنگ بر کمان است آنجا

زنهار مرو که بیم جان است آنجا

شد دیده به عشق رهنمون دل من

تا کرد پر از غصّه درون دل من

زنهار که گر دلم نماند روزی

ازدیده طلب کنید خون دل من

در دیده به روزگار نم بایستی

یا با غم او صبر به هم بایستی

یا مایهٔغم چو عمر کم بایستی

یا عمر به اندازهٔ غم بایستی

رضاقلی هدایت